Terug

AC 5.7.1. Oorlogscrisis Oekraïne

Ons plan

We zorgen voor huisvesting en begeleiding van Oekraïense vluchtelingen.

Tijdpad & mijlpalen

1 januari 2023: een nieuwe regeling voor de nutsvoorzieningen moet afgesproken worden tussen het lokaal bestuur en de NV Cores.
Afbraak achterste deel seminariegebouw: in het kader van de projectontwikkeling van de site Borgerstein door Cores zal het achterste deel van het seminariegebouw afgebroken worden. Het is niet duidelijk wanneer dit zal doorgaan en hangt af van de evoluties op het vlak van de omgevingsvergunningen.
Bij afbraak van dit deel zullen extra investeringen moeten gebeuren om het deel waar de vluchtelingen worden opgevangen te voorzien van de nodige nutsvoorzieningen. Momenteel gebeurt de aansturing van de nutsvoorzieningen immers vanuit de achterbouw. Voor de verwarming is een oplossing gevonden door de stookolieketel in het gebouw terug operationeel te maken.
Einde contract terbeschikkingstellingsovereenkomst: de overeenkomst is afgesloten voor een periode van 18 maanden met een opzegtermijn van 6 maanden door de aanbieder. De bestemming is enkel voor de tijdige opvang van de getroffenen van het militair conflict. Te bewaken indien het conflict nog niet is geëindigd en/of de NV Cores de overeenkomst wenst te beëindigen. Omdat de overeenkomst zeker eindig zal zijn, worden voorlopig geen nieuwe vluchtelingen meer aangemeld in Borgerstein, behoudens gezinsherenigingen.
30 juni 2023 : einde ter beschikkingstellingsovereenkomst voor een woonst in het seminariegebouw
Einde oorlog in Oekraïne: zoals bij eerdere vluchtelingencrisissen zal vermoedelijk blijken dat een groot deel van hen niet meer terug wil keren en zich in ons land en onze gemeente definitief willen vestigen. De voornaamste uitdaging zal er in bestaan om hen te begeleiden naar de reguliere huizenmarkt.

Stand van zaken

Stand van zaken (toelichting)

• Huisvesting algemeen

Bij aanvang van de oorlog en de vluchtelingenstroom uit Oekraïne hebben we een oproep gelanceerd waarbij burgers opvanglocaties konden aanmelden in het kader van de oproep van de federale regering #plekvrij. Deze oproep was om te voorzien in ‘crisisopvang’ (tot drie maanden) via een doorverwijzing door Fedasil. Meer dan 40 gastgezinnen melden zich aan bij onze gemeente.

Vlaanderen, dat bevoegd is voor duurzame opvang (meer dan drie maanden), riep de gemeenten op om hierin te voorzien in bijvoorbeeld lege woonzorgcentra, kloosters, vakantieparken e.d. Voor onze gemeente werd de target gesteld op 96 plaatsen tegen eind juni 2022. Er is niet gekozen voor de formule van crisisopvang bij gastgezinnen maar voor een collectieve opvang in Borgerstein.

Naast de doorverwijzing vanuit Fedasil, blijkt dat er nog een belangrijke zij-instroom van vluchtelingen is, met name via vrienden en familie op ons grondgebied. Deze zij instroom kan deels duurzaam verblijven bij hun gastgezin maar niet allemaal.

Een nieuwe instroom merken we vanuit andere gemeenten. Anderzijds zijn er ook vluchtelingen die verhuizen naar een andere gemeente of terugkeren naar Oekraïne.

• Huisvesting: collectieve opvang

• Op 4 april 2022 is er een plaatsbezoek doorgegaan op een site van de POM, gelegen Hoveniersstraat in onze gemeente. Dit plaatsbezoek was in opdracht van de provinciegouverneur om na te gaan in hoeverre deze site geschikt is voor de oprichting van een woondorp. De site werd uiteindelijk niet weerhouden.

• De gemeenteraad en de raad voor maatschappelijk welzijn bekrachtigden op 25 april 2022 de beslissingen van het college en het vast bureau waarbij een overeenkomst met betrekking tot de terbeschikkingstelling van de voorbouw van het seminariegebouw van Borgerstein voor de collectieve opvang van vluchtelingen uit Oekraïne werd goedgekeurd bij hoogdringendheid.

Deze overeenkomst kwam tot stand met de NV Cores Properties die een deel van het seminariegebouw ter beschikking wil stellen voor de opvang van de vluchtelingen en deze in gereedheid wil brengen. Ook de vzw Borgerstein is tussenkomende partij omdat zij nog twee leefgroepen hebben die gebruik maken van een ander deel van het Seminariegebouw.

De overeenkomst wordt afgesloten voor een periode van 18 maanden. Er is geen vergoeding verschuldigd, maar de exploitatiekosten, de kosten van de nutsvoorzieningen en de kleine onderhouds- en herstellingswerken vallen ten laste van het lokaal bestuur.

Een regeling voor de verdeling van de kosten van de nutsvoorzieningen tussen het lokaal bestuur en Borgerstein werd afgesproken op basis van de gebruikte oppervlakte in het seminariegebouw door beide partijen. De verhouding is 41% voor het lokaal bestuur en 59% voor Borgerstein. Eind december 2022 zijn de laatste leefgroepen verhuisd en werden de nutsvoorzieningen overgenomen door Cores. Cores onderzocht de mogelijkheid om de verwarming van het gedeelte van het seminariegebouw om te vormen van gas naar stookolie omdat nog een oude verwarmingsketel aanwezig is.

Een nieuwe regeling voor de verdeling van de kosten van de nutsvoorzieningen werd afgesproken tussen het lokaal bestuur en Cores. De verhouding is 95% voor het lokaal bestuur en 5% voor Cores met dien verstande dat de nutsvoorzieningen enkel operationeel zijn in de voorbouw van het seminariegebouw, daar waar de vluchtelingen verblijven. De kosten zijn evenwel zeer sterk opgelopen wegens de gestegen energieprijzen.

De beslissing om te voorzien in de collectieve opvang in het Seminariegebouw werd toegelicht aan de buurtbewoners op een infovergadering op 24 maart 2022.

• De gemeenteraad en de raad voor maatschappelijk welzijn bekrachtigden op 25 april 2022 de beslissing van het college en het vast bureau waarbij een modelovereenkomst voor de terbeschikkingstelling van een woonst in dit seminariegebouw werd goedgekeurd bij hoogdringendheid. De vergoeding wordt vastgelegd op 350 euro voor een gemeubelde kamer, 450 euro voor een grote gemeubelde kamer of twee kleinere gemeubelde kamers.

Op 27 februari 2023 beslisten de gemeenteraad en de raad voor maatschappelijk welzijn om een addendum aan hierboven vermelde overeenkomst goed te keuren. De overeenkomst liep immers tot 3 maart 2023 en moet dus verlengd worden. Cores wenst het pand opnieuw te kunnen gebruiken vanaf juli 2023.

Het gebruik van de douches en keukens, ontspanningsruimte en buitenruimte is gemeenschappelijk.
Om het samenleven in deze collectieve opvang te regelen bekrachtigde de raad voor maatschappelijk welzijn op 25 april de beslissing van het vast bureau waarbij een huishoudelijk reglement bij hoogdringendheid werd goedgekeurd.

• De vluchtelingen die toekomen in Borgerstein ontvangen:

- basishygiënepakket, bed- en badlinnen
- voedselpakket
- in voorkomend geval dringende financiële steun in afwachting van een leefloon
- huishoudelijk reglement met vluchtplan en lijst met noodnummers
- in voorkomend geval materiaal (kleding, benodigdheden voor baby’s e.d.) uit het in het gebouw voorziene ‘winkeltje’.

• Stand van zaken bezetting Borgerstein op 30 juni 2022

Er zijn 74 bedden beschikbaar, inclusief babybedjes. Er verblijven 36 personen waarvan 8 minderjarige (waarvan 7 schoolplichtige) kinderen.

Stand van zaken bezetting Borgerstein op 31 december 2022

Er verblijven 34 personen waarvan 7 minderjarige kinderen.

Op 30 juli 2023 hebben alle bewoners het seminariegebouw verlaten. Een klein aantal van hen is terug vertrokken naar Oekraïne. Het grootste deel heeft een oplossing gevonden in de reguliere huizenmark (vooral in Sint-Katelijne-Waver) en een klein deel van hen is middels bemiddeling van het VLOT-team opgevangen in het nooddorp en de Montreal in Mechelen.

• Huisvesting: opvang bij particulieren

Op 30 juni 2022 verblijven 35 personen in gastgezinnen of in particuliere woningen waarvan 6 minderjarige schoolplichtige kinderen. Deze personen zijn gekend omdat ze zich aanbieden bij het loket vreemdelingenzaken. Op dat moment worden zij reeds bevraagd of er nood is aan duurzame opvang. Niet alle aangemelde personen kunnen immers duurzaam bij het gastgezin blijven. Zij krijgen op dat moment ook een afspraak bij een maatschappelijk werker van de sociale dienst.

Op 31 december 2022 verblijven 28 personen in gastgezinnen of in particuliere woningen waarvan 6 minderjarige kinderen.

• Hulpverlening

De eerste hulpverlening bestaat in voorkomend geval een toekenning van een equivalent leefloon, inschrijving in het vreemdelingenregister, bij de mutualiteit en het regelen van de kinderbijslag.

Een eerste medische screening o.a. naar TBC en andere preventieve zorg gebeurde aanvankelijk in het zorgpunt in Mechelen. Eind december is dit zorgpunt gesloten en moeten de vluchtelingen doorverwezen worden naar huisartsen.

Ook de huisdieren worden onderzocht door een dierenarts.

Het merendeel van de vluchtelingen beschikt niet over een eigen wagen en voor sommige bestemmingen zoals bijvoorbeeld van Borgerstein naar het gemeentehuis is openbaar vervoer niet mogelijk. Hiervoor is een netwerk van vrijwilligers opgezet. Verder heeft ook de fietsbib een aantal fietsen ter beschikking gesteld.

Voor de eerste periode van verblijf in Borgerstein en in afwachting van een inkomen via het equivalent leefloon wordt voor zij die het nodig hebben voorzien in financiële steun bij hoogdringendheid, een voedselpakket en een basishygiënepakket, bed- en badlinnen e.d.

• Integratie

• In maart 2022 werd een deskundige sociale dienst aangeworven. Zij werd meteen op het project “Oekraïne” gezet. Haar rol bestaat er in om de rechten van Oekraïners te realiseren op gebied van onderwijs, kinderopvang, medische zorgen, vrije tijd, werk, socio-culturele participatie, psychologische ondersteuning,…

• Een buddywerking is opgezet. Vrijwilligers worden na een screening gekoppeld aan een vluchteling om deze te helpen en bij te staan waar mogelijk. 16 trajecten werden opgestart. In Q1 en Q2 van 2023 werd het buddytraject geïntensifieerd om de bewoners van Borgerstein te helpen zoeken naar een woning op de reguliere markt.

• Voor de minderjarige kinderen werd gezocht naar plaatsen in de scholen in de buurt. Voor het middelbaar onderwijs verloopt dit moeilijker dan voor het basisonderwijs. Enkel in Lier en Mechelen zijn er Okan-klassen waar de wachtlijsten vol lopen. Heel wat leerlingen van het middelbaar onderwijs zijn terug overgeschakeld naar afstandsonderwijs vanuit Oekraïne.

• Waar mogelijk worden vluchtelingen toegeleid naar werk. Zij worden ingeschreven bij VDAB of starten met een traject als leerwerknemer als zij aan de voorwaarden voldoen. Op 30 juni 2023 zijn er 3 vluchtelingen aan de slag als leerwerknemer en werken 8 personen met een plukkaart. Op 31 december zijn er 9 vluchtelingen aan de slag als leerwerknemer waarvan 6 voltijds en 3 deeltijds.

• Een belangrijk onderdeel van integratie is het leren van de Nederlandse taal. Een deel van de vluchtelingen volgt Nederlandse les. De toeleiding naar de lessen blijft moeilijk omdat het aanbod onvoldoende is.

• Een aantal minderjarige kinderen zijn ook ingeschreven in het verenigingsleven en het conservatorium.

• Er werd een facebookgroep aangemaakt voor onze Oekraïense bevolking.

• Vrijwilligerswerking en donatie van goederen

• Van bij aanvang van de vluchtelingencrisis is er een oproep gelanceerd onder de bevolking om materiaal te doneren. In de loop van maart 2022 werden 3 inzamelmomenten georganiseerd met een gerichte vraag naar keukenmateriaal, droge voeding, bedlinnen, poetsgerief, ehbo materiaal, hygiënisch materiaal, kleding, speelgoed en specifiek babymateriaal. Deze inzamelingen waren een groot succes zodat er voorlopig voldoende materiaal aanwezig is. In de collectieve opvang Borgerstein is een ‘winkeltje’ ingericht waar toekomende vluchtelingen in hun eerste noden kunnen voorzien. Naar aanleiding van de sluiting van de collectieve opvang per 30 juni 2023 kregen de bewoners nog een kans om goederen te kiezen uit het restant. De overgebleven spullen kregen een maatschappelijk relevante bestemming (kringwinkel, sociale dienst).

• Daarnaast werden vrijwilligers ook nog ingezet als:

• Buddy
• Logistiek vrijwilliger
• Vervoerder
• Tolk

Wat kost het?

Zowel inkomsten als uitgaven werden via aanpassingen meerjarenplan bijgestuurd op basis van de op dat moment beschikbare feiten.
Via verdere aanpassingen meerjarenplan zullen zowel inkomsten als uitgaven verder moeten bijgestuurd worden op basis van nieuwe feiten, verdere ontwikkelingen en de uitbreiding in de tijd.

In het najaar van 2022 is de procedure gestart voor de aanwerving van een bijkomend maatschappelijk werker die in dienst is gekomen in kwartaal 1 van 2023.

Subsidies en inkomsten

• Equivalent leefloon: terugbetaling van 135% de eerste 4 maanden, na 4 maanden 125 %. Via aanpassing meerjarenplan werd zowel de uitgave als ontvangst bijgestuurd naar het reëel aantal vluchtelingen dat leefloon ontvangt.

De tussenkomst voor het equivalent leefloon zal teruggebracht worden in de loop van 2023. Indien een GPMI (geïndividualiseerd project voor maatschappelijk integratie) wordt een subsidie van 110% voorzien. Dit betekent echter een bijkomede werklast voor de maatschappelijk werkers.

• Subsidies huisvesting

€ 1.000 per publieke slaapplek (éénmalig) + vanaf augustus 2022 € 180 per maand per plek indien er 15 of meer slaapplekken zijn. Deze subsidies werden via aanpassing meerjarenplan aangepast omdat Vlaanderen de wijze van toekenning en uitbetaling heeft gewijzigd. Het forfaitaire bedrag van € 1.000 per publieke slaapplek wordt uitbetaald uiterlijk 31/12/2022 op basis van slaaplekken die per 31 augustus 2022 voor minimaal 90 kalenderdagen aaneensluitend ter beschikking zijn gesteld. Eerder werd gecommuniceerd dat deze forfaitaire subsidie zou toegekend worden per gecreëerde plek. Aangezien de kamers in Borgerstein op een gefaseerde manier worden opengesteld waardoor zij niet allemaal tegelijk in aanmerking komen voor deze subsidie.

Wij ontvingen in 2022 € 46.000 als eenmalige subsidie voor de publieke slaapplekken, een maandelijkse vergoeding van € 8.820 voor augustus en € 8.640 voor september.

Vanaf 1 januari 2023 werden het bedrag van de maandelijkse subsidie van € 180 verhoogd naar € 220

De te verwachten subsidie tot toestand eind maart 2023 bedraagt € 61.400 en wordt uitbetaald op 1 juli 2023

• Subsidies voor de begeleiding van de vluchtelingen op basis van de registratie in het rijksregister

De subsidie bestaat uit 4 schijven:
• Eind juni 2022: aantal ontheemden in de gemeente*400*0.45
• Eind september 2022: aantal ontheemden in de gemeente*400*0,45
• Eind december 2022: aantal ontheemden in de gemeente*400*0,30
• Eind februari 2023: aantal ontheemden in de gemeente*400*0.30

Wij ontvingen in 2022 € 7.920 voor de maand juni en € 10.440 voor de maand september.

De subsidie voor de maand december 2022 bedraagt € 7.320 en voor de maand februari 2023 bedraagt € 7.200 en wordt uitbetaald op 1 juli 2023.

• Subsidie geïntegreerd breed onthaal: € 35.000 ontvangen in 2022

• Tussenkomst bewoners Borgerstein: € 350 voor een gemeubelde kamer, € 450 voor een grote gemeubelde kamer of twee gemeubelde kamers. Wij ontvingen in 2022 een totaal bedrag van € 51.586,50.

Uitgaven 2022

• Vrijwilligersvergoedingen: zijn voorzien als vrijwilligersvergoeding voor de tolken en als kilometervergoeding voor de vervoerders. In 2022 werd een bedrag van € 361,58 uitbetaald als vrijwilligersvergoeding.

• Uitgaven in het kader van tewerkstelling via artikel 60: deze verlopen via het reguliere budget artikel 60. Dit budget werd via aanpassing meerjarenplan afgestemd op een tewerkstelling van 15 VTE zowel in uitgave als ontvangst

• Nutsvoorzieningen en internet in Borgerstein: het budget werd voor 2022 via aanpassing meerjarenplan gehalveerd en teruggebracht naar € 49.500. De kosten vielen beter mee dan verwacht. Uiteindelijk werd een bedrag van € 30.127,85 betaald. Voor internet en digitale tv bedroeg de factuur in 2022 1.304,79.

• Onderhoud en herstellingswerken in Borgerstein: in 2022 werd een bedrag van € 2.290,33 uitgegeven.

• Noodhulp aan Oekraïne 12-12: € 10.000 in 2022: dit is verschoven van budget noodhulp dat via aanpassing meerjarenplan werd aangezuiverd in functie van de noodwendigheden.

• Diverse aankopen: in 2022 werd € 8.381,39 uitgegeven.

Uitgaven 2023

De kosten van gas en elektriciteit zijn veel hoger uitgevallen dan verwacht en geraamd. Het voorziene budget is ontoereikend. De financiële dienst bekijkt in welke mate er kan verschoven worden van andere budgetten.